آب و هوا

رطوبت در شرایطی که دمای محیط بالا نباشد، همانند مواقع صبح در گیلان، مشکلی برای آسایش انسان پدید نمی آورد، اما رطوبت نسبی بالا اگر با دمای بالای محیط همراه گردد، آسایش را از انسان می گیرد و آنچه اقلیم شناسان عدم آسایش اقلیمی می نامند، اتفاق می افتد. در واقع وقتی دمای محیط بالا باشد و هم زمان رطوبت نسبی هم بالا باشد، تعرق بدن، فرصت تبخیر پیدا نمی کند، یا دست کم به شکل مناسبی تبخیر نمی شود. به عبارت دیگر در اثر بالابودن رطوبت نسبی هوا، تبخیر صورت نمی گیرد تا پوست بدن خنک شود. در واقع، واکنش سیستم دفاعی بدن که در مقابل گرما با تعرق پاسخ می گوید، در اثر بالا بودن رطوبت هوا، با مانع تبخیر رو به رو می شود و در نتیجه، پوست بدن توانایی خنک شدن را از دست می دهد. این حالت هوا که در اقلیم شناسی شرجی نام دارد، ارگانیسم انسانی را برای فعالیت روزمره و معمول دچار اختلال می کند.آب و هوا یا اقلیم استان گیلان در میان استان های کشور، از چند نظر دارای ویژگی های برجسته است؛ نخستین ویژگی آب و هوای گیلان این است که بیش از هر جای دیگر در ایران، دارای بارندگی است. برای مثال شهر رشت؛ مرکز جغرافیایی این استان و نماینده ی اقلیم جلگه ای گیلان، پرباران ترین نقطه ی کشور – به استثنای نقاطی در خود گیلان – است. میانگین 30 ساله ی بارندگی؛ از 1345 تا 1374، در این شهر 1401 میلی متر محاسبه شده است. در میان مراکز استان های کشور، به جز ساری در کنار دریای خزر، تنها یاسوج با 831 میلی متر بعد از رشت قرار می گیرد که تا حدودی به آن نزدیک است (سالنامه ی آماری کشور: 1382). شهرهای دیگر استان یعنی انزلی، آستارا و لاهیجان به ترتیب 1554 میلی متر (میانگین بارندگی 53 ساله ی بین سال های 1330 تا 1383)، 1379 میلی متر (میانگین بارندگی سال های 1340 تا 1383) بارندگی داشته اند (سالنامه ی آماری استان گیلان: 1383).

بارندگی فراوان به برکت وجود دیواره ی کوه های تالش و البرز است و محدود و محصور به جلگه ی گیلان و پس کرانه ی مشرف بر آن، تا ارتفاع حدود 1800 متری از سطح دریا می شود و پس از آن به سرعت کاهش می یابد. با این حال، تنها ارتفاع نیست که موجب کاهش بارندگی می شود، بلکه در برخی نواحی، دیواره ی کوه ها مانع رطوبت می شود و میزان بارندگی را کم می کند. برای مثال در رودبار که در ارتفاع 350 متری قرار دارد، میزان بارندگی سالانه تنها به 370 میلی متر می رسد، چون موانع کوهستانی پشته کوه و درفک که مانع رسیدن رطوبت کافی به دره ی سفیدرود در رودبار می شود و در نتیجه از امام زاده هاشم به طرف جنوب به نحو فزاینده ای، میزان بارندگی سالانه کم می شود. در منجیل که دقیقا در پشت کوه های البرز غربی واقع شده است، میزان بارندگی سالانه به 207 میلی متر می رسد.بارندگی های مداوم و طولانی در گیلان، عموماً از شهریور آغاز می شود. بیش از 5 درصد از کل بارندگی سالانه در چهار ماهه ی شهریور، مهر، آبان و آذر فرو می ریزد. آغاز بارندگی در شهریور، یعنی زمانی که هنوز دروی برنج به پایان نرسیده است، به برداشت برنج زیان فراوان وارد می کند. از این رو در سال های اخیر کشاورزان به کشت نوعی از برنج های زودرس روی آورده اند تا بتوانند قبل از فرا رسیدن شهریور آن را درو کنند.